Encephalotozoon cuniculi (E- cuniculi of EC)

Deze konijnenziekte komt ontzettend veel voor bij konijnen. De lastige naam korten we voor het gemak af naar E-cuniculi of EC.

We horen het ontzettend vaak; konijnen met allerlei vage klachten en uiteindelijk is het oordeel e-cuniculi. Een hele vervelende, moeilijk te behandelen ziekte. Er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan naar deze ziekte, nog lang niet alles is hierover bekend. In dit artikel heb ik aan de hand van de medische onderzoeken die zijn gedaan en de ervaringen van leden van bunnybunch.nl die zelf konijnen met e-cuniculi hebben of hadden alles op een rijtje gezet.

Welke klachten kan een konijn met E-cuniculi hebben?
Hoewel evenwichtsstoornissen en/of schudden met de kop vaak als kenmerken van deze ziekte worden gezien, hoeft een konijn met e-cuniculi deze symptomen niet altijd te hebben. Sommige konijnen hebben alleen last van veel drinken of veel plassen of alleen last van urinebrand (een natte onderkant), maar hebben toch e-cuniculi. Ook als je konijn mager wordt, maar er verder geen enkele oorzaak te vinden is en er geen andere symptomen zijn, kan het door e-cuniculi komen. Hieronder een lijst met alle mogelijke klachten die bij deze ziekte kunnen horen.

Evenwichtsstoornissen
Schudden met de kop
Kop scheef houden
Veel drinken / nierontsteking (veel is meer dan 100ml per kg lichaamsgewicht)
Veel plassen
Witte vlekken in het oog (vaak een soort wolkjes)
Verdikkingen van het oog
Nystagmus (heen en weer bewegen van de oogbol)
Verlammingsverschijnselen
Ongecontroleerde bewegingen van de achterhand
Slepen met één of beide achterpoten, soms maar af en toe.
Waggelend / wiebelend lopen
Urinebrand (konijn kan urine niet meer ophouden, huid raakt geïrriteerd, konijn heeft een natte en/of gele onderkant)
Draainek
Rondtollen
Gewichtsverlies
Attaque/ epileptische aanval

Het komt regelmatig voor dat eigenaren hun konijn wel eens hebben zien slepen met een pootje of wat urine hebben zien verliezen. Maar na een paar dagen was dat weer weg en vergat de eigenaar het weer. Toch kwam het dan een paar weken of maanden later terug, vaak een stuk erger dan eerst. Dit zijn toch echt tekenen van e-cuniculi.

Het ziektebeeld van EC kan echt heel verschillend verlopen, sommige konijnen hebben ontzettend veel klachten, andere konijnen alleen milde klachten.

Wat doet e-cuniculi?
E-cuniculi is waarschijnlijk een spore of een protozoa, een minuscuul kleine parasiet. Het veroorzaakt ontstekingen in meerdere organen. Vroeger dacht met dat EC alleen de hersenen aantastte, tegenwoordig weet men dan het veel meer schade aanricht.

EC is een hele nare ziekte om te zien, zeker als een konijn veel of heftige symptomen heeft. Het gaat je als konijnenbaasje aan het hart om je konijn zo krom te zien trekken, duizelig te zijn, te zien dat zijn lijfje het zo zwaar heeft. Het kan zijn dat je konijn hier niet meer volledig van herstelt. EC is een chronische ziekte die nooit helemaal weggaat. Er blijft altijd risico op terugval.

Een exact slagingspercentage van de behandeling is er niet. Aan de hand van de verhalen van baasjes op ons forum, vermoed ik dat de kans ergens tussen de 25 en 50 % ligt dat het konijn het overleeft. Hoe eerder de behandeling start, hoe meer kans. Vooral als je het tollen voor bent lijkt er een grotere overlevingskans te zijn. Veel konijnen houden wel restverschijnselen. En er zijn konijnen die een leven lang medicijnen moeten slikken om er mee te kunnen leven. Maar er zijn ook konijnen die heftige symptomen hadden en toch zonder restverschijnselen herstellen, behandelen heeft dus zeker wel zin. Maar we zeggen heel eerlijk uit eigen ervaring; het kan zowel voor het konijn als het baasje heel zwaar zijn.

Een konijn kan heel lang drager zijn van deze ziekte, zonder ziek te zijn. Veel konijnen krijgen de parasiet al mee als ze nog in de baarmoeder van hun moeder zitten. De ziekte komt dan pas naar voren als het konijn een andere ziekte krijgt of in een stressvolle situatie terecht komt. Volgens de laatste onderzoeken is 50-70% van de konijnen besmet met deze parasiet (passief of actief).

Wat doe je als je konijn (mogelijk) e-cuniculi heeft?
Ten eerste moet je met spoed naar de dierenarts. Die stelt een behandelplan met je op. Heeft je konijn EC, dan raden wij aan om een zo gespecialiseerd mogelijke dierenarts te zoeken die je kan helpen bij de behandeling.

Mocht je in de buurt van Utrecht wonen, raden wij bijvoorbeeld dierenkliniek Wilhelminapark aan. Zij behandelen veel konijnen met EC en hebben ook een actueel behandelplan op hun website staan, dit is de link naar dat behandelplan: https://www.dierenkliniekwilhelminapark.nl/dierinfo/konijn/cuniculi.html
Dat behandelplan kan heel handig zijn om door te nemen met jouw eigen dierenarts, als je niet in de buurt van Utrecht woont.

Er zijn gelukkig meer goede dierenartsen te vinden met kennis van konijnen. Kijk bijvoorbeeld eens op ons forum, waar jaarlijks een topic is met dierenartsen die als goede konijnendierenartsen worden ervaren door andere konijnenbaasjes. Een dierenarts met weinig verstand van konijnen kan de dood van jouw huisdier betekenen, terwijl dat misschien helemaal niet nodig is.

Bloedonderzoek kan uitwijzen of je konijn e-cuniculi heeft. Hier wordt echter zelden gebruik van gemaakt omdat bloedonderzoek niet zo veel duidelijkheid geeft,het geeft het een hoop stress voor het konijn en het is ook niet zo gemakkelijk om bij konijnen bloed af te nemen. En is het een kostenpost die niet noodzakelijk is. De meeste konijnenbaasjes laten dat dus ook niet uitvoeren bij deze ziekte. De antilichamen van e-cuniculi worden namelijk bij zowel zieke als gezonde konijnen in het bloed gevonden. Veel konijnen dragen de ziekte mee, zonder er ziek door te zijn. Pas bij stress en verminderde weerstand speelt het op. Veel dierenartsen gebruiken het bloedonderzoek nog wel, omdat er geen andere manier is om EC vast te stellen. Vaak wijst de behandeling zelf snel genoeg uit of de diagnose juist was of niet. Dat is dus de reden dat de meeste konijnenbaasjes afzien van het bloedonderzoek.

Echt zeker weten of je konijn met actieve e-cuniculi besmet was, weet je pas als hij dood is en je pathologisch onderzoek laat uitvoeren.

Zolang het tegendeel niet bewezen is raden we je echter aan een konijn met één of enkele van bovengenoemde klachten toch zeker te behandelen tegen e-cuniculi. Er vlug bij zijn kan namelijk het verschil betekenen tussen dood of leven voor jouw konijn. Aarzel niet en begin gelijk met de behandeling, nog voor er onderzoeksresultaten bekend zijn. De behandeling met de ontwormer die de parasiet aanpakt doet weinig schade, en kan juist wel goed helpen als het inderdaad EC blijkt te zijn. Bij twijfel dus behandelen!

Hoe lang behandel je tegen EC?
Per konijn verschilt het ziektebeeld zo dat het lastig is om er een exacte termijn voor aan te geven, we raden dus zeker aan een behandelplan en een termijn met een goede konijnkundige dierenarts te bespreken. Iedereen staat er verschillend in, iedere situatie is anders. Onze eigen ervaring is dat de behandeling wel zinvol is, maar wel even tijd nodig heeft. En dat in de meeste gevallen, zeker als de symptomen van het konijn heftig zijn, er meer nodig is dan alleen fenbendazol (het middel dat de parasiet aanpakt), maar dat er ook ondersteunende medicatie ingezet moet worden voor de specifieke klachten die jouw konijn heeft en tegen de pijn.

In het begin lijkt het vaak eerder achteruit te gaan als je start met behandelen. Het kan behoorlijk zwaar zijn voor zowel de baasjes die het konijn zien lijden, als het konijn zelf, een prooidier dat in die periode zo ontzettend ziek en kwetsbaar is. Meerdere keren per dag medicijnen geven, dwangvoer geven, het konijn schoonhouden, de zorgen die je kan hebben om een ziek konijn. Het gaat je als konijnenbaasje niet in de koude kleren zitten.

Ons advies is om de behandeling ook de tijd te geven om te werken. Het is niet zo dat als je start met medicijnen tegen de parasiet en tegen de klachten die er zijn, dat je de volgende dag al resultaat ziet. Geef het minstens twee weken, liever een maand. Gaat het echt totaal niet en is het niet konijnwaardig, dan kun je tussentijds in overleg met de dierenarts de beslissing maken jouw konijn in te laten slapen. In de jaren dat bunnybunch bestaat zien we veel topics van konijnenbaasjes over EC voorbij komen, waarin doorzetten toch goed resultaat geeft. Maar laat de behandeling ook niet eindeloos voortduren. Is er na een maand geen verbetering en geen goed zicht op herstel, dan rest vaak alleen de optie om het konijn te laten gaan, hoe moeilijk dat soort beslissingen ook zijn.

Tips voor de zorg van een EC konijn

Wat kan je als baasje doen om het jouw konijn zo prettig en comfortabel mogelijk te maken? We hebben een aantal tips op een rijtje gezet.

Controleer het konijn meerdere keren per dag. Controleer ook goed op plakpoep, vaak eten konijnen tijdens de behandeling de blindedarmkeutels niet op, en hebben ze afwijkende ontlasting. Maak dit op tijd schoon.
Haal het konijntje naar binnen, eventueel met maatje als het konijn daar behoefte aan heeft, en zorg voor een warm, comfortabel verblijf. Gebruik een snugglesafe om een warme, fijne lig plek te maken voor het zieke konijn. Een prettig warm binnenklimaat zorgt er voor dat het konijn minder energie verliest aan het warm blijven, en dus meer energie overhoud om de ziekte te bestrijden en te overleven.
Leg een vaste, enigszins stroeve ondergrond neer zodat het konijn zich ook met de evenwichtsproblemen goed kan verplaatsen, bijvoorbeeld op een hennep bodem mat. Op losse bodembedekking zoals stro kan een EC konijn flink uitglijden en moeite hebben met bewegen. Ook een badlaken of een oud katoenen dekbedovertrek kan een handige ondergrond zijn, zeker als je de hoeken vast kan zetten, bijvoorbeeld onder de renpanelen. Die materialen zijn ook goed te wassen en kunnen er tegen om op 60 graden of warmer de was in te gaan. Wat wel aan te raden is.
Hoewel ruimte voor konijnen heel fijn is, kan het voor een konijn met evenwichtsproblemen juist gemakkelijker bewegen zijn als er steun is. De zijkanten van de onderbak van een ruime traliekooi kunnen steun bieden in dit geval. Zet niet te veel obstakels neer.
Maak het verblijf drempelloos.
Haal voldoende verschillende soorten voedsel in huis. Denk aan kleinverpakkingen van verschillende merken konijnenbrokken, het favoriete verse groenvoer, gedroogde kruiden, diverse hooisoorten. Alles om te zorgen dat het konijntje zelf zo goed mogelijk blijft eten en de bouwstoffen heeft voor herstel.
Zorg dat je goede kwaliteit dwangvoeding in huis hebt, zoals supreme recovery of burgess dual care. Dit is ook in een bakje of vanaf een lepel aan te bieden, zonder dat je hoeft te dwingen. Sommige zieke konijntjes vinden dat fijn eten tijdens hun herstel, het kost minder moeite dan zelf naar een voerbak te moeten lopen en minder moeite dan voedsel waar ze op moeiten kauwen. Vergeet ook niet spuitjes te kopen om de dwangvoeding eventueel echt onder dwang toe te dienen, als dat nodig is.
Eet het konijn slecht? Haal babyvoeding dat geschikt is voor konijnen in huis. Normaal gezien adviseren wij niet snel om te dwangvoeren met babyvoeding. Er zitten vaak suikerrijke producten in, die ook niet ideaal zijn voor de konijnendarmen en flinke gasaanvallen kunnen veroorzaken. Bij echt hele zieke konijnen moet je toch iets, en kan het een laatste redmiddel zijn. Er zijn een aantal potjes, vaak eerste babyhapjes genoemd, waar maar weinig ingrediënten in zitten. Bijvoorbeeld alleen wortel, banaan of appel. Let goed op dat er geen dingen in zitten die konijnen niet mogen eten (geen aardappel bijvoorbeeld). Meng er een beetje dwangvoerpoeder doorheen zodat het papje toch voedzaam is en bied het op een lepeltje aan.

Heb jij een EC konijn en nog meer tips voor de zorg? Laat het ons weten, dan plaatsen wij de tips er bij in dit artikel!

Welke medicijnen worden gebruikt voor konijnen met e-cuniculi?
Een ontwormmiddel met de werkzame stof Fenbendazol wordt altijd ingezet bij EC. Dat kan zijn met de merknaam Panacur, Fenbendrops of Meranox. Dit werkt tegen de parasiet. Het doodt hem niet maar remt de ontstekingsverschijnselen af die op en rond de parasiet ontstaan. Het pakt alleen het actieve deel van de ziekte aan. Helemaal uit het konijnenlijfje verdwijnt het helaas niet.

Het kan aan te raden zijn om ook de hokgenoot mee te behandelen. Niet iedereen doet dat, omdat het middel eigenlijk alleen werkt als de parasiet actief is. Het hokgenootje is dus waarschijnlijk wel besmet, maar behandeling heeft pas zin als de parasiet actief word. Per dierenarts verschilt het advies op dit punt. Ook per konijnenbaasje verschilt de mening er over. Het kan namelijk erg lastig en stressvol zijn om de medicijnen toe te dienen. En stress is ook niet goed voor konijnen. Advies is om alert te zijn op de vroege signalen van EC, zodra je ziet dat de partner ook tekenen van de ziekte vertoont, dan zeker mee behandelen. Maar als het konijn met gemak de medicijnen aanneemt, dan kan mee behandelen zeker een verstandige keuze zijn.

Voor het zieke konijn geldt 2x per dag een hoge (dubbele) dosering voor een periode van ongeveer 2 weken. Daarna blijf je doorbehandelen met de normale dosering ( dat is ook 2x per dag, maar een lagere dosering), zo lang als nodig is.

Naast het ontwormingsmiddel zijn er vaak nog diverse andere medicijnen nodig om de symptomen en pijn te bestrijden. Zeker pijnbestrijding is iets wat vaak vergeten wordt bij de behandeling van EC, omdat konijnen niet snel laten zien dat ze pijn hebben. Het kan best een aantal weken tot enkele maanden duren voor een konijn hersteld is van EC. Zelfs dan kunnen er nog restverschijnselen zijn. Konijnen herstellen niet altijd volledig. Dit verschilt per geval.

Na deze periode kan het nodig zijn om bij terugval opnieuw te behandelen voor een periode van 2 weken. Denk dan aan periodes waarin extra stress niet te vermijden is, zoals bij een koppeling, verhuizing of de jaarlijkse inentingen. Bij sommige konijnen blijft dit meerdere keren per jaar nodig. Let wel op, bij echt langdurig gebruik heeft panacur ook nadelige effecten. Zo heeft het effect op het beenmerg en daardoor op de immuniteit. Het wordt dus niet aangeraden om een leven lang panacur te geven, maar het echt in te zetten als behandeling op de momenten dat de parasiet actief is, of er grote kans is dat deze actief wordt.

Verdere medicijnen die ingezet kunnen worden bij EC:

Metacam (meloxicam) : Pijnstiller en ontstekingsremmer. Let op, dit mag niet samen met dexamethason gegeven worden!
Cisaral drops (cisapride): een darmstimulerend middel.
Duplocilline: Antibiotica
Baytril (enrofloxacine) : Antibiotica
Enrofloxoral drops (enrofloxacine): Antibiotica
Dexamethason: Gaat zwellingen tegen, dit wordt via injecties toegediend. Dexamethason lijkt alleen nut te hebben bij neurologische problemen. Dit is wel een omstreden middel met nadelige bijwerkingen, onder andere een verlaagde weerstand. Dit middel mag maar een korte periode gegeven worden!
Vitamine B injecties: Dit helpt de zenuwcellen bij hun herstel
Vaseline: Kun je gebruiken als je konijn last heeft van urinebrand
Carbachol : dit wordt gebruikt als er een blaasverlamming is
Opname: Sommige dierenartsklinieken nemen konijnen een aantal dagen op. Dit is omdat sommige medicijnen via infuus of injectie gegeven moeten worden, dit mag je zelf thuis niet. Ook is het erg pijnlijk voor je konijn. De dierenarts kan dan ook de vocht- en voedselopname en ontlasting van je konijn in de gaten houden.
Warmte: Een konijn met e-cuniculi moet je direct naar binnen halen. Kou kan er voor zorgen dat hij de infecties in zijn lichaam niet kan overwinnen. Gebruik een snugglesafe of een veilige kruik om je konijn warm te houden.
Fysiotherapie: Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van dierfysiotherapie. Dit kan een positief effect hebben voor konijnen die last hebben van een verlamde achterhand of een scheve kop.

Denk bij het behandelen van een ziekte als e-cuniculi ook aan de kwaliteit van het leven van je konijn. Als het voor een konijn niet meer leefbaar is en hij reageert niet of nauwelijks op de medicijnen, bedenk je dan heel realistisch of verder behandelen zin heeft. Inslapen is een mogelijkheid bij deze ziekte als herstel niet haalbaar blijkt te zijn. Soms is het konijntje verlossen van verder lijden de enige konijnwaardige optie.

Ook nadat je konijn door de ziekte heen is gekomen is het gevaar niet geweken. Tegenwoordig wordt aangeraden om e-cunciculi konijnen rond periodes van stress, zoals vaccinaties en verhuizingen, preventief te behandelen met panacur. Dit gaat dan om een periode van 2 weken voordien tot 2 weken nadien.

Dierenkliniek Wilhelminapark behandelt veel konijnen met EC en heeft op de website een uitgebreid behandelplan staan, waar veel dierenartsen gebruik van maken. Het behandelplan is te vinden via deze link: https://www.dierenkliniekwilhelminapark.nl/dierinfo/konijn/cuniculi.html

Onze ervaring is dat het herstel erg langzaam gaat. Te langzaam volgens veel baasjes. Vaak is er zeker een week of 2 a 4 nodig voor er verbetering zichtbaar is. Dat kan best een zware, moeilijke, pittige periode zijn. Je ziet je konijntje lijden, je hart breekt. Je kan dingen doen, maar de mogelijkheden blijven beperkt. Per konijnenbaasje verschilt het hoe ver ze in de behandeling willen gaan. Per konijn kunnen de symptomen ook sterk verschillen. Volgens ons zijn hierin geen goede en foute keuzes. De keuzevrijheid is er. Stel wel grenzen, kijk naar konijnwaardigheid, luister goed naar de adviezen van de konijnkundige dierenarts die je bezoekt. Zorg dat je keuzes goed geïnformeerd maakt.

Besmettingsgevaar
In de eerste twee maanden is deze ziekte besmettelijk voor andere konijnen. Besmetting gaat via urine of via inhalatie. Vaak worden de konijnen die in hetzelfde hok leven of in een hok wat direct aan het hok van het zieke dier grenst ook meebehandeld met panacur of fenbendazol. Niet iedereen doet dat, omdat het middel eigenlijk alleen werkt als de parasiet actief is. Het hokgenootje is dus waarschijnlijk wel besmet, maar behandeling heeft pas zin als de parasiet actief wordt. Ook via de baarmoeder kan een zwangere voedster haar jongen besmetten.

Zelfs voor mensen kan deze ziekte besmettelijk zijn. Dit is wel heel zeldzaam en komt alleen voor bij mensen met een hele lage weerstand, bijvoorbeeld door aids.

Leeftijd van een konijn speelt geen rol bij de besmetting met e-cuniculi. Bij echt hele jonge konijnen komt het niet veel voor, maar het kan wel. Zeker als het een konijntje is dat op die leeftijd al andere gezondheidsproblemen heeft, of veel stress. Deze ziekte heeft meestal wat tijd nodig om zich te ontwikkelen. Er zijn bij bijna alle zieke konijnen momenten van stress voorafgegaan aan de ziekte. Bijvoorbeeld een verhuizing, koppeling, inentingen, vakantieopvang, een operatie of gebitsproblemen.

Hoe voorkom je e-cuniculi?
Omdat je niet weet of en hoe lang jouw konijn al besmet is met e-cuniculi, kan hij het met zich meedragen zonder dat je het door hebt. Wat belangrijk is om deze ziekte te voorkomen is om stress zo veel mogelijk te vermijden en om een goed schone omgeving voor je konijnen te creëren. Maak dus elke week het hok schoon, gebruik bij voorkeur een konijnentoilet en verschoon deze dagelijks. Het is helaas niet mogelijk om 100% te voorkomen dat je konijn e-cuniculi krijgt.

Geen e-cuniculi maar wel dezelfde symptomen?

Er zijn nog meer ziekten onder konijnen, waarbij de symptomen overeen kunnen komen. Zo wordt er vaak aan een middenoorontsteking gedacht, tumoren en/of nierfalen. Ook kan een konijn verlamd raken, zonder dat het een besmetting met EC is. Het advies is toch om bij twijfel, altijd behandeling tegen EC te starten. Hoe eerder je er bij bent, hoe meer kans op overleven. Behandeld, maar blijkt later dat er toch geen sprake was van EC? Dat geeft niet. De behandeling bestaat uit een “ontwormingskuur”. Dus liever behandeld terwijl het toch niet nodig was, dan dat je niet behandelt en het later toch EC blijkt te zijn.

Heeft jouw konijn e-cuniculi niet overleefd?
Maak het konijnenhok heel goed schoon en ontsmet alles goed. Ontsmet alle spullen en het hok grondig. E-cuniculi is besmettelijk voor een eventuele volgende bewoner van het konijnenhok. Er zijn zelfs onderzoeken waaruit blijkt dat het zich via de lucht kan verspreiden Werk dus nauwkeurig en realiseer je dat je het waarschijnlijk niet 100% weg krijgt, en de kans er is dat een volgend konijn het ook weer mee draagt.

Overweeg een autopsie. Het klinkt misschien naar, maar het onderzoek op jouw konijn kan konijnen in de toekomst helpen. Niet alleen kan de autopsie uitwijzen of e-cuniculi de reden was van de symptomen van jouw konijn, het kan ook helpen bij het vinden van behandelmethodes voor konijnen die de ziekte in de toekomst krijgen. De meeste diergeneeskundige universiteiten en ook de gespecialiseerde konijnendierenartsen kunnen een autopsie uitvoeren.

Hoe is het ziektebeeld van andere konijnen met EC verlopen?

Wil je graag lezen over hoe het ziektebeeld en de behandeling van andere konijnen met EC is verlopen? Er zijn heel wat konijnenbaasjes die een topic op ons forum geopend hebben met verhalen over hoe het bij hun verlopen is. Zij geven daarin aan wat de klachten van het konijn waren, welke behandelmethodes er zijn geprobeerd en hoe lang het duurde voor er verbetering of verslechtering te zien was. Er zijn succesverhalen bij, maar helaas ook veel verhalen waarbij het konijn uiteindelijk is ingeslapen. Het kan heel verschillend verlopen. Het kan prettig zijn te zoeken naar een topic waarin soortgelijk verloop van de ziekte bij andere konijnen omschreven is, en de keuzes te lezen die andere konijnenbaasjes gemaakt hebben. De topics over EC vind je op ons konijnenforum, bij het onderdeel gezondheid.

Hoe groot is de kans dat E Cuniculi terug komt?

In augustus 2022 hebben wij aan onze forumleden gevraagd of en hoe vaak EC terug is gekomen bij hun konijn. Bij de meeste konijnen (ruim 83.87%) is het nooit teruggekomen. Bij 6.45% is de ziekte nooit weggegaan, deze konijnen staan dus de rest van hun leven op medicijnen om het onder controle te houden. Het aantal konijnen waarbij het eens in de paar maanden, eens per jaar of eens in de paar jaar terug komt is gelijk, elk op 3.25%.

Gebruikte bronnen:

Behandelplan van Dierenkliniek Wilhelminapark.

Ervaringen van Bunnybunch forumleden