De laatste decennia is een konijn steeds meer onderdeel van het gezin geworden, een echt huisdier in plaats van een voedsel- of fokdier dat achter in de tuin zit. Met als gevolg dat de konijnen betere zorg krijgen, betere voeding en daardoor ook langer zijn gaan leven. De gemiddelde leeftijd die konijnen behalen is 6,5 jaar. Toch kunnen konijnen veel ouder worden dan dat. Een leeftijd van 10-15 jaar oud komt regelmatig voor en zelfs nog ouder dan dat. Maar wat komt er nou precies kijken bij de zorg voor zo een oud konijn?
In veel opzichten is een oud konijn gelijk aan elk ander konijn. Toch zijn er een aantal dingen die je kan doen om het leven voor een bejaard konijn makkelijker te maken. Ook zijn er wat de gezondheid betreft dingen waar je op moet letten. In dit artikel hebben we alles op een rijtje gezet!
Wanneer is een konijn oud?
Het verschilt per formaat, maar ook per individu wanneer een konijn oud is. Over het algemeen is het zo dat hoe groter het konijn is, hoe minder oud het wordt. De konijnen die de hoge leeftijden behalen zijn meestal de kleine en middelmaat konijnenrassen. Rammen (mannetjes) worden vaak iets ouder dan voedsters (vrouwtjes).
Wist je dat oude konijnen ook grijze haren kunnen krijgen? En dat ouderdom op zich geen ziekte is. Een konijn kan dus eigenlijk niet doodgaan van ouderdom. Er zijn wel bepaalde kwaaltjes en ziekten waar oudere konijnen vatbaarder voor zijn, bijvoorbeeld door hun verminderde weerstand of slijtage.
In het artikel “de levensloop van een konijn” lees je hoe oud jouw konijn is in mensenjaren en hoe de levensloop van een konijn er uit ziet. De link staat onderaan deze pagina.
Voeding voor oudere konijnen
De voeding van een ouder konijn is niet opeens heel anders dan van een volwassen konijn. Er zijn echter wel wat dingen waar je op kan letten.
Geef oudere konijnen een goede kwaliteit voeding. Het hoofdvoer voor konijnen is hooi. Voor konijnen op leeftijd is dat niet anders. Wel kan het zijn dat konijnen op oudere leeftijd lastigere eters worden. Dat heeft er vooral mee te maken dat hun reukvermogen kan verminderen als ze ouder worden, daardoor is het voer minder aantrekkelijk dan eerst.
Om de hoeveelheid voeding voor jouw senior konijn te berekenen ga je dan uit van het ideale, gezonde, volwassen lichaamsgewicht. Heeft jouw senior konijn overgewicht of ondergewicht, dan geef je dus niet voor het gewicht dat ze op dit moment hebben, maar voor het gewicht dat ze in de meest ideale situatie horen te hebben.
De dierenarts kan helpen om dit gewicht in te schatten als je zelf niet precies weet wat het ideale gewicht van jouw konijn zou moeten zijn. Kijk vooral heel goed naar de conditie van je oudere konijn en wees niet bang om indien nodig de voeding beter aan te passen op de individuele situatie.
Een basis richtlijn voor de hoeveelheid brok is 20 gram per kg lichaamsgewicht van het ideale volwassen gewicht van het konijn. Van die richtlijn mag je dus afwijken, als dat voor jouw individuele konijnen nodig is. Sommige konijnen hebben meer nodig om op gewicht te blijven, andere konijnen minder om genoeg hooi te blijven eten en de blindedarmkeutels niet te laten liggen.
Hooi
Voor sommige oudere konijnen kan de kwaliteit van het hooi wel veel verschil maken. Zoek dus goed naar een voedzame hooisoort, die uit meerdere grassoorten bestaat, die het oudere konijn goed eet. Kies bijvoorbeeld voor een weidehooi of bergweidehooi soort. Kruidenhooi kan ook, dat is meestal weidehooi waaraan kruiden zijn toegevoegd. Daar zit vaak ook meer geur aan, wat zeker bij oudere konijntjes kan helpen om ze meer hooi te laten eten.
Heeft jouw konijn baat bij minder calcium in het dieet, dan kun je voor (een mix met) timothy hooi kiezen. Is het van belang dat jouw konijn wat aan komt, en wat meer eiwitten binnen krijgt, kies dan voor een luzerne of alfalfa hooisoort, of voeg het los aan het hooi van het konijn toe.
Goed hooi eten voorkomt spijsverteringsproblemen, tand- en kiesproblemen. Omdat hooi droog is zorgt het er ook voor dat konijnen voldoende drinken, en dat zorgt er voor dat de afvalstoffen goed afgevoerd worden uit het konijnenlichaam. Hooi mag je onbeperkt voeren aan konijnen van alle leeftijden, dus ook aan senior konijnen. Een gezond konijn eet ongeveer zijn eigen formaat in los hooi per dag.
Water
Naast onbeperkt hooi, horen konijnen van alle leeftijden ook onbeperkte water tot hun beschikking te hebben. Zorg dat er naast of in plaats van een drinkfles ook altijd een waterbak is. Voor oudere konijnen die stramme gewrichten krijgen kan drinken uit een fles soms best moeilijk en/of pijnlijk zijn. Te weinig drinken kan onder andere nieraandoeningen veroorzaken. Zorg dus dat er op meerdere plekken waterbakjes te vinden zijn. Een gezond konijn drinkt ongeveer 100 milliliter water per kilogram lichaamsgewicht per dag. Dat kan wat meer of minder zijn, afhankelijk van de verdere voeding die het konijn krijgt. Geef je bijvoorbeeld veel vochthoudend groenvoer, zoals komkommer, dan kan het minder zijn, bijv. maar 50 ml per kg lichaamsgewicht per dag. Geef je geen groenvoer en krijgen jouw konijnen op die manier geen vocht binnen via de voeding, dan kan het best zijn dat jouw konijnen 150 ml per kg lichaamsgewicht per dag drinken.
Brokken
Veel mensen denken dat brokvoer het hoofdvoer is voor konijnen, maar dat is niet het geval. Te veel brokvoer geven zorgt voor veel problemen: overgewicht, tand- en kiesproblemen, blindedarmkeutels laten liggen (daardoor vitaminetekort), diarree, ook een te veel aan voedingsstoffen. Je kan wel heel goed opletten wat de analyse van het konijnenvoer is, maar als je te veel brokken geeft, krijgt het konijn een te veel aan voedingsstoffen, zoals bijvoorbeeld calcium binnen. Voer dus echt een afgemeten hoeveelheid brokken, passend bij het gezonde gewicht van jouw konijn. Is jouw konijn te dik of te dun dan geef je dus niet de hoeveelheid brokken voor het gewicht van het konijn op dit moment, maar voor het gewicht wat het konijn in de ideale situatie hoort te hebben.
Kies een kwalitatieve, vezelrijke, geperste brok voor jouw oudere konijnen. Dit mag een senior of mature voeding zijn, maar dat hoeft niet. Vaak zijn er aan deze voeders wat extra vitaminen of kruiden toegevoegd om de weerstand hoog te houden en de smakelijkheid en aantrekkelijkheid van de brok te verhogen, maar zit er eigenlijk niet zo heel veel verschil tussen een normale konijnenbrok en een brok voor oudere konijnen. Kruiden kun je ook prima los voeren, of er voor kiezen om een kruidenhooi te geven om de weerstand te verhogen. Het hoeft dus niet uit het brokvoer te komen.
Geef oudere konijnen geen gemengd konijnenvoer, om selectief eten te voorkomen. Let ook op dat de calcium-fosfor verhouding in het konijnenvoer juist is. Wil je meer weten over wat een juiste samenstelling en juiste analyse is voor konijnenvoer, lees dan ons artikel over de voedingsbehoefte van konijnen.
Groenvoer
Met groenvoer kun je heerlijke variatie aanbrengen in het dagelijkse menu van jouw konijnen. Vers groenvoer bevat veel voedingsstoffen en vitaminen, waar zeker oudere konijnen baat bij hebben. Ook zorgt het vocht in het groenvoer voor een goede afvoer van afvalstoffen, zodat die niet ophopen in het lichaam. Niet alle soorten groente en fruit mag je aan konijnen voeren en je moet het ze ook aanwennen. Heeft jouw konijn nog nooit in zijn leven groenvoer op, en is hij/zij nu op leeftijd? Ook dan kun je het eten van groenvoer nog steeds aanwennen. Het kan zelfs heel fijn zijn als er een keer een gezondheidscrisis is. Vaak is groenvoer dan namelijk het eerste wat konijnen weer eten. Het is wel zo prettig als het konijn groenvoer eten dan ook gewend is, en er geen diarree van krijgt. Links naar meer informatie over vers groenvoer geven, veilige planten en giftige planten vind je bij de links onderaan dit artikel.
Snacks
Snacks klinkt misschien ongezond, maar er zijn zeker gezonde lekkernijen voor konijnen! Onder snacks verstaan wij: gedroogde producten zoals kruiden, fruit en groenten. Maar ook knaaghout valt onder snacks.
Er bestaan ook heel veel snacks die je in dierenwinkels kan kopen. Wij adviseren echter om daar voorzichtig mee te zijn. Vaak bevatten deze producten ingrediënten die alles behalve goed of geschikt zijn voor konijnen. Bijvoorbeeld granen, noten, yoghurt, ei, honing of zelfs dierlijke producten zoals vleesmeel of vismeel. Allemaal niet het meest ideale konijnenvoer en een flinke aanslag op de darmflora. We zeggen niet dat je geen dierenwinkelsnoepjes mag geven, maar adviseren wel om heel goed naar de samenstelling en voedingsanalyse te kijken voor je het geeft. Dat er een konijnenfoto op de verpakking staat, wil niet zeggen dat het geschikt is voor konijnen!
Veel oudere konijnen krijgen moeite met hun gewicht. In de meeste gevallen betreft het ondergewicht. Gezonde snacks kunnen helpen om een beetje aan te komen. Maar in dat geval kun je bijvoorbeeld ook brokjes van een ander merk geven als lekkernij. Ook kunnen kruiden helpen om de eetlust op te wekken, zodat het konijntje wat meer gaat eten en daardoor aankomt. Of kies voedzame kruiden die op zich helpen het gewicht te verbeteren.
Overgewicht ook regelmatig voor bij oudere konijnen. Oudere konijnen worden soms minder actief, waardoor ze eigenlijk te veel voedingsstoffen binnen krijgen voor hun activiteit, en te dik worden. Voor konijnen met overgewicht kunnen kruiden ook helpen bij het afvallen. Verder is voor die konijnen erg belangrijk dat je ze in beweging houd. Door wilgenballen te verstrekken of lekkere kruiden te verstoppen in intelligentiespeelgoed houd je konijnen met overgewicht actief in de zoektocht naar voedsel. Jaag een oud konijn niet opeens de trap op en af of een behendigheidsbaan over om af te vallen, pas de beweging aan op de conditie van het konijn. Rustig beginnen.
Verzorging van een oud konijn
Oudere konijnen hebben extra verzorging nodig. Elk konijn hoort jaarlijks de inentingen te krijgen tegen de dodelijke, besmettelijke virusziektes die rondgaan. Wij adviseren om de afspraak om inentingen te laten zetten te combineren met een jaarlijkse gezondheidscontrole. Een goede konijnkundige dierenarts zal dat doen, omdat een ziek konijn inenten gezondheidsrisico’s geeft.
De meeste extra zorg voor oude konijnen komt door de gewrichtsproblemen. De meeste oude konijnen worden op een gegeven moment minder actief door gewrichtsproblemen, ze zijn minder flexibel omdat ze pijn krijgen, stijf worden en stram. Maak het oudere konijnen daarom zo makkelijk mogelijk. Het is leuk om hooi of groenvoer uit een metalen bal te geven die je in de kooi hangt, maar als het konijn er echt niet meer goed bij kan komen of pijn heeft terwijl hij/zij dat probeert, dan is het beter om het voedsel op een plek te zetten die beter te bereiken is. Voor oudere konijnen adviseren wij dus om het hooi en water in ieder geval op verschillende, goed bereikbare plaatsen aan te bieden.
Nog een gevolg van de gewrichtsproblemen is dat de nagels vaker geknipt moeten worden, simpelweg omdat oudere konijnen minder actief worden, en minder bewegen. De nagels slijten daardoor niet meer zo snel. Controleer dus regelmatig of de nagels al bijgeknipt moeten worden. Durf je dit niet zelf, maak er dan een afspraak voor bij de dierenarts(assistente).
Omdat oudere konijnen minder goed kunnen bewegen kunnen ze problemen krijgen met het opeten van de blindedarmkeutels. Die blijven daardoor aan de vacht plakken, wat weer groene vliegen aantrekt, die eitjes leggen in de vacht. Als die uitkomen heeft het konijn last van madenziekte: myiasis. Oudere konijnen kun je hiervoor preventief behandelen met anti-madenspray. Dat moet elke 4-6 weken herhaald worden, zeker in het voorjaar en de zomer, als deze vliegen het meest actief zijn. Madenziekte kan snel ontwikkelen en kan helaas zelfs het beste konijnenbaasje overkomen. Ons advies is dus om het bij risico-konijnen (konijnen met overgewicht, oudere konijnen, konijnen met gewrichtsproblemen) te voorkomen door ze preventief te behandelen met een anti-madenspray.
Oudere konijnen krijgen vaak ook een minder goede wintervacht. Het kan daardoor nodig zijn om ze niet langer buiten te laten overwinteren, maar naar binnen te halen in het najaar. Ook zal het nodig zijn af en toe te helpen om door de verharingen heen te komen. Borstel konijnen niet overmatig, dat zorgt voor een constante rui. Maar als ze zelf de vacht niet kunnen verzorgen is het wel nodig om regelmatig een kam of borstel door de vacht te halen.
Stress
Iets wat vaak wordt vergeten is dat konijnen hele stressgevoelige dieren zijn. Probeer stress dus zo veel mogelijk te voorkomen door een ritme, een routine aan te houden. Zeker voor de oudere konijnen die oogproblemen hebben, zoals ouderdomsstaar is het belangrijk dat je het verblijf zo min mogelijk veranderd. Kondig aan dat je er aan komt door even een geluid te maken wat de konijnen kennen, zodat ze niet van je schrikken.
Verder kan koppelen, dierenartsbezoeken, vuurwerk en nieuwe gezinsleden en huisdieren veel stress geven voor oudere konijnen. Denk hier vooraf dus goed over na en probeer het zo prettig mogelijk te laten verlopen voor het oude konijn. Overigens geld dit natuurlijk ook voor jonge konijnen.
Koppelen
Een vraag die wij vaak krijgen met betrekking tot oudere konijnen, is of ze nog gekoppeld kunnen worden. Gelukkig is er geen maximale leeftijd waarop een konijn nog aan een maatje gekoppeld kan worden. Helaas komen oudere konijnen vaak alleen te zitten, als bijvoorbeeld hun maatje overlijd. Als het een wat ouder konijn betreft vinden veel konijnenbaasjes het een lastige beslissing – een konijn erbij of niet – , zeker als ze eigenlijk niet meer aan nieuwe konijnen willen beginnen.
Toch is ons advies om wel te koppelen, mits de gezondheid van het oudere konijn het toe laat. Maar een oud konijn met gemiddelde of goede gezondheid kan prima nog aan een nieuw soortgenootje gekoppeld worden. Sterker nog: onze ervaring is dat ze er veel steun aan hebben, zeker als ze minder goed kunnen zien. Wat wel van belang is, is dat je er niet zomaar een willekeurig konijn bij zet. Zeker bij oudere konijnen is het belangrijk een passend maatje te zoeken, het hoeft niet persee een konijn te zijn dat net zo oud of ouder is, als het maar een konijn is met ongeveer gelijk temperament / gelijke activiteit. Een konijnenopvang kan daar goed bij helpen en meedenken naar de mogelijk geschikte partners. Wist je dat er zelfs een facebookpagina is, speciaal voor de herplaatsing van oudere konijnen?
Zelf heb ik mijn 12 jarige senior dame nog gekoppeld aan een 2 jarige ram, 10 jaar leeftijdsverschil dus. Ik merkte wel dat het verschil in activiteit soms wel een klein probleem was, maar de ram had een zorgzaam karakter en dat maakte weer veel goed. Zij hebben veel steun gehad aan elkaar, ook al leefde de voedster nog maar 1 jaar samen met het rammetje. Toen de voedster minder goed ging zien liep ze samen met de ram naar de voerbak en waterbak, ze hield lichaamscontact met hem hij leidde de weg.
Ook als je eigenlijk wil stoppen met konijnen, zoek een maatje. Ons advies is wel om echt naar een konijnenopvang te gaan. De meeste konijnenopvangen hebben namelijk in het contract staan dat als hun konijn alleen komt te zitten en je niet meer aan nieuwe konijnen wil beginnen, je het diertje terug moet brengen naar de opvang zodat zij er een nieuw huisje voor kunnen vinden. Als jouw senior konijntje komt te overlijden heb je dus de keuze: of het asielkonijn een nieuw maatje geven, of het asielkonijn terugbrengen.
Meer informatie over partnerkeuze en koppelen van konijnen vind je in ons artikel koppelen van konijnen. Ook is er op onze website een lijst met alle konijnenopvangen en -asiels te vinden. Links vind je onderaan deze pagina.
Gezondheidsproblemen bij oude konijnen
Gewrichtsklachten
We schreven het al eerder in dit artikel, oudere konijnen krijgen op een gegeven moment last van hun gewrichten. Hieronder bespreken wij een aantal veel voorkomende gewrichtsklachten bij oudere konijnen.
Hoe herken je gewrichtsklachten? Gewrichtsproblemen kun je herkennen aan een aantal dingen. Niet bij alle konijnen komen alle symptomen voor, soms maar een enkele of een combinatie van een aantal dingen: een minder goed verzorgde vacht, kleine veranderingen in de manier van lopen, soms darmproblemen, blinde darmkeutels laten liggen, plasproblemen, urinebrand, zere hakjes (pododermatitis), pijn, gewichtsverlies, stemmingsveranderingen (humeurig), minder goede eetlust, minder actief.
Artritis is een algemene term voor ontstoken gewrichten. Dit komt ook voor bij konijnen, maar is niet zo makkelijk vast te stellen, omdat de symptomen per konijn sterk kunnen verschillen en ook op andere aandoeningen kunnen wijzen. Artritis is lastig te behandelen. Lange tijd was het niet te behandelen bij konijnen en werden er alleen pijnstillers voorgeschreven. Er zijn de laatste tijd echter wel ontwikkelingen geweest die behandeling mogelijk maken. Het is niet zo dat konijnen er van kunnen genezen, maar met de behandeling kunnen de klachten sterk verminderen en is het leefbaarder voor jouw konijn. Als jouw dierenarts nog niet van de behandelingen voor konijnen op de hoogte is, laat je dan doorverwijzen naar een specialist die daar verder mee kan helpen.
Osteoarthiritis. Een moeilijk woord. Wat is het precies? Het is een gewrichtsontsteking die doorloopt tot op het bot. Deze ontsteking veroorzaakt pijn. Daardoor gebruiken konijnen het gewricht waar de ontsteking zit minder. En daardoor worden de spieren minder sterk en/of ontstaan er juist weer andere klachten door het verplaatsen van het gewricht, zoals zere hakjes (pododermatitis). Gelukkig is osteoarthiritis wel te behandelen bij konijnen.
Artrose is een chronische aandoening waarbij het kraakbeen rond de gewrichten verminderd en verslechterd. Artrose kan ook voorkomen bij jonge konijnen, maar je ziet het wel iets vaker bij oudere dieren. Dieren die in het verleden bijvoorbeeld een botbreuk hebben gehad, zijn er vaak iets gevoeliger voor. Behandeling kan met medicijnen die ontstekingen verminderen en pijnstillers. Voor konijnen met Artrose kan de soort bodembedekking die je gebruik ook nog een verschil maken. Helaas is artrose chonisch. Er zijn wel behandelingen, maar geen genezing.
EC / E Cuniculi
Een ziekte die veel voorkomt bij konijnen van alle leeftijden, maar zeker ook bij de oudere dieren. Dat komt omdat bijna alle konijnen de parasiet die dit veroorzaakt meedragen, maar de ziekte niet bij elk konijn tot uiting komt. Stress en verminderde weerstand kunnen er voor zorgen dat er wel problemen ontstaan. Bij oudere konijnen is de weerstand vaak minder goed, en komt EC tot uiting. Het nadeel van EC is dat er ontzettend veel symptomen zijn, die soms maar als klein, op zichzelfstaand probleem naar voren komen, waardoor je misschien niet direct aan EC denkt. Zoals bijvoorbeeld vieze achterpootjes. Of alleen een wolkje in het oog. Het is zeker niet altijd het scheve kopje, slepende pootjes of rondtollen waardoor je sneller doorhebt dat het EC betreft. Toch adviseren wij om ook in twijfelgevallen behandeling te starten. Wil je meer weten wat deze ziekte inhoud, lees dan ons artikel over EC.
Oogproblemen
Bij oudere konijnen komen oogproblemen regelmatig voor. Doordat ze minder wendbaar zijn zie je vaker oogbeschadigingen, bijvoorbeeld omdat er een hooi- of stro spriet in de ogen prikt, of omdat ze zich ergens tegenaan stoten. Zie je vlekken in de ogen, wolkjes, ooguitvloeiing of heeft het konijn een dichtgeknepen oog, bezoek dan een dierenarts voor controle. Bij oudere konijnen komt er veel ouderdomsstaar voor. Let wel op dat staar niet alleen ouderdom als oorzaak kan hebben, het kan ook door E.C. komen.
Konijnen die slecht zien vinden het niet prettig als het verblijf veranderd van inrichting. Probeer dit te voorkomen. Konijnen die niet goed zien kunnen veel steun hebben aan een konijnenpartner. Deze partner bied niet alleen steun en gezelschap maar kan ook helpen bij het navigeren door het verblijf.
Gebitsproblemen
Hoewel je misschien denkt dat oudere konijnen sneller last hebben van het gebit dan jonge konijnen, is dat niet waar. Gebitsproblemen zijn vaak erfelijk of ontstaan door voedingsfouten. Die problemen komen al veel eerder aan het licht dan wanneer een konijn senior is. Een konijn dat nooit gebitsproblemen heeft gehad, zal die niet zomaar opeens krijgen als hij/zij senior is. Wel kunnen chronische gebitsproblemen een groter probleem gaan vormen wanneer konijnen ouder worden. Een factor die wel kan meespelen bij het op latere leeftijd ontwikkelen van gebitsproblemen is als het binnen konijnen betreft die weinig zonlicht hebben gekregen. Lees ook ons artikel over gebitsproblemen bij konijnen.
Blaas- en nierproblemen
De meest voorkomende oorzaken van blaas- en nierproblemen bij konijnen zijn verkeerde voeding, te weinig water drinken en EC. Maar ook met het ouder worden kunnen nierproblemen ontstaan, bijvoorbeeld door bindweefselvorming in de nier (schrompelnieren) . Blaas- en nierproblemen herken je aan mager worden, veel plassen, veel drinken, urineverlies, urinebrand. Wat het probleem precies is, kan vastgesteld worden door onderzoek van urine en bloed, echo of rüntgenfoto’s. Blaas- en nierproblemen kun je voorkomen door de juiste voeding, voldoende vers drinkwater aan te bieden. Voer groenvoer eventueel wat vochtig, en kies soorten die veel vocht bevatten. Pas de voeding aan bij konijnen die er gevoelig voor zijn, bijv. timothy hooi en een brok met een laag, maar wel juiste calcium-fosfor verhouding. Lees ook ons artikel over calcium in konijnenvoer.
Hartklachten
Er is nog niet zo veel bekend over hartaandoeningen bij konijnen. Toch horen wij er steeds vaker van omdat het met de moderne apparatuur ook bij konijnen steeds beter vast te stellen is. Ook leven konijnen nu langer dan vroeger.
Symptomen die kunnen wijzen op hartklachten zijn gewichtsverlies, minder activiteit, kortademigheid. Met de juiste medicijnen kunnen konijnen hier over het meestal wel nog een tijdje mee doorleven.
Baarmoederontsteking en baarmoederkanker
Bij voedsters die niet gesteriliseerd (of eigenlijk gecastreerd) zijn, neemt de kans op baarmoederontsteking en baarmoederkanker toe als ze ouder worden. Deze problemen kun je herkennen aan bloed bij de urine, bloedplasjes waar ze gezeten hebben, persen zonder te plassen of keutels achter te laten, vermageren en gedragsveranderingen. Lees meer in het artikel over castratie en sterilisatie bij konijnen.
Tumoren
Naarmate konijnen ouder worden, neemt de kans op tumoren toe. Er komen verschillende soorten voor bij konijnen, wil je hier meer over weten? Zie ons artikel over kanker bij het konijn.