Bijna elk konijn ondergaat in zijn leven wel een operatie. Of jouw konijn nou gecastreerd moet worden, de tanden moeten worden bijgeslepen of verwijderd of het is een spoed operatie in verband met ziekte, je wil jouw konijn op zo een moment de beste zorg geven die mogelijk is. In dit artikel hebben wij alles op een rijtje gezet waar je aan moet denken, en wat je in huis moet halen.
Waar aan denken voor de operatie van een konijn?
Dierenarts
In de opleiding tot dierenarts komen konijnen maar heel minimaal aan bod. Na de opleiding is het aan de dierenarts zelf of ze zich nog laten bijscholen op konijnengebied. Ga je dus naar de dierenarts bij jouw om de hoek heb je de kans dat hij werkt naar aanleiding van kennis die 20 jaar geleden actueel was. En geloof mij, in 20 jaar is er op konijnengebied echt ontzettend veel veranderd.
Ons advies is om echt op zoek te gaan naar een dierenarts die “iets met konijnen heeft”. Dat klinkt makkelijk, maar wij hebben er zelfs een heel artikel over geschreven, dat is hier te vinden. Het komt er op neer dat je op zoek moet gaan naar een dierenarts die regelmatig bijscholing volgt en op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen op konijnengebied. Dan weet je zeker dat jouw konijn in goede handen is tijdens de operatie.
Op ons forum is een lijst te vinden van dierenartsen die volgens onze forumleden konijnkundig zijn.
De operatie plannen
Soms heb je geen keuze, maar als het kan, probeer de operatie dan gunstig te plannen. Er zijn een aantal operaties die gewoon in te plannen zijn. Denk dan aan een castratie of een afspraak voor het bijwerken van het gebit. Voor dat soort operaties kun je een afspraak maken op het moment dat voor jou en je konijn het meest ideaal is. Bij spoedoperaties is dat niet mogelijk, dan is het helaas niet anders.
Buitenkonijnen moeten na de operatie enkele dagen binnen zitten. Dus als je de keuze hebt is het het meest handig om deze operatie dan tussen half mei en half september uit te laten voeren, zodat je niet zit met de wintervacht en grote temperatuurverschillen. Probeer wel te voorkomen dat de operatie op een warme dag valt of tijdens een hittegolf. Op dagen dat de temperatuur boven de 25 graden is, is het voor konijnen erg warm en kun je ze beter niet te veel stress bezorgen.
Zorg er ook voor dat je de dagen na de operatie thuis bent en voor jouw konijn kan zorgen. Nou denk je misschien, ik plan de operatie op vrijdag, zodat ik in het weekend voor mijn konijn kan zorgen. Dat kan, maar realiseer je wel dat er een redelijke kans is dat je dan in het weekend naar de spoeddienst toe moet. Als je dat niet erg vind en de extra consultkosten wel wil betalen, plan dan wel de operatie voor een weekend dat jouw eigen dierenarts of een andere konijnkundige dierenarts dienst heeft. Heb je dat er niet voor over? Plan de operatie dan in een vakantie of neem enkele dagen vrij om voor jouw konijn te zorgen.
Vervoer
Je kan jouw konijn het beste vervoeren in een katten vervoersmand. Daarin zitten ze veilig en ze kunnen zich er niet uit knagen. Er zijn verschillende modellen en formaten te koop. Op bunnybunch staat een informatie artikel over het vervoeren van konijnen, daarin staat uitgelegd waar je op moet letten en hoe je jouw konijn het best kan vervoeren.
Konijnen mogen voor een operatie niet nuchter zijn. Het is juist van belang dat ze goed eten zodat de darmen blijven werken. Stop ze dus voor de operatie gerust nog wat lekkers toe. Stop een plukje (kruidenhooi) in de reismand, wat brokjes en wat lekkere soorten groenvoer.
Moet je langer reizen met jouw konijn, zorg er dan voor dat je in ieder geval een bakje water, hooi en wat groenvoer dat hij gewend is bij hebt.
Na de operatie kun je de reismand het beste vullen met handdoeken, omdat hooi en stro kunnen prikken in de wond. Konijnen hebben na narcose vaak moeite om hun lichaamstemperatuur goed op peil te houden. Stop er daarom een lekkere warme snugglesafe in. Dat is een knaag-proof schijf die je in de magnetron opwarmt en wel 10 uur warm blijft. Een onmisbaar artikel voor een konijn dat ziek of geopereerd is.
In het artikel op onze website over vervoer lees je ook waar je extra rekening mee moet houden als je jouw konijn gaat vervoeren op warme dagen (warmer dan 25 graden) of juist koude dagen.
Survivalpakket
Per dierenarts is het verschillend hoe het werkt als je jouw konijn brengt voor een operatie. Mijn ervaring is dat je als je aankomt, je je meld bij de balie en dan zelf even mee mag lopen om jouw konijn(en) in een hokje te zetten. Het kan ook zijn dat de assistente dat doet. Daar wacht jouw konijn dan tot het tijd is voor de operatie.
Omdat er soms nog best een tijdje kan zitten tussen het moment dat je je konijn brengt en het moment dat je konijn daadwerkelijk geopereerd wordt, zorg ik altijd dat ik een “survival pakket” mee geef. Ik neem een tasje mee met daarin wat van de brokjes die ze thuis krijgen, het favoriete (kruiden) hooi, wat gedroogde kruiden en wat groenvoer wat ze gewend zijn. Zo hebben ze nog lekker wat te knabbelen terwijl ze op de operatie wachten. Nuchter zijn mag een konijn nooit, omdat je dan het risico loopt dat de darmen stil vallen, en die zijn dan heel moeilijk weer op gang te krijgen.
Ook na de operatie is het survivalpakket handig, omdat zodra jouw konijn trek krijgt hij dan gelijk aan zijn bekende voedsel kan beginnen. Hoe sneller hij weer eet en drinkt, hoe sneller de keutels weer komen en alles weer normaal werkt.
Op een rij wat je in huis moet halen vóór de operatie van een konijn:
- Een geschikte reismand / vervoersmand
- Binnenverblijf (ziekenboeg)
- (oude) handdoeken
- Zachte, stofvrije bodembedekking (bijv. handdoeken, katoenbedding of papierbedding).
- Metalen kruik of snugglesafe
- Extra lekker voedsel (vers groenvoer, kruidenplantjes, gedroogde kruiden, fruit, lekkere hooisoorten)
- Pijnstillers (meevragen bij dierenarts)
- Spuitje zonder naald, voor dwangvoeren (bij drogist, apotheek, dierenarts of online kopen)
- Dwangvoer (Science recovery, dual care, critical care of vergelijkbaar).
Samen met een maatje
Afhankelijk van het soort operatie en het karakter van het konijn, kan het fijn zijn om jouw konijn niet alleen naar de dierenarts te brengen. Denk je dat het meerwaarde heeft voor jouw konijn dat zijn maatje er bij is? Overleg dit dan met de dierenarts. Hoewel het voordelen kan hebben voor het herstel van jouw konijn, is het voor de dierenarts soms wel wat lastiger te zien wie er heeft gegeten en gekeuteld. Elke dierenarts staat hier weer anders tegenover, maar denk je dat het voor jouw konijn zal helpen, breng het dan gewoon bij het maken van de afspraak ter sprake en vraag of het een mogelijkheid is.
De narcose
Dan komt het, de narcose. Voor veel konijnenbaasjes is dit hét stresspunt van de hele operatie. Hoewel er tegenwoordig hele veilige (gas)narcosemiddelen zijn, is het, zeker voor een konijn dat ziek een operatie in gaat, toch altijd een risico. Dat risico zit hem niet zo zeer in de narcose zelf, maar meer in het goed wakker worden.
Na de narcose hebben konijnen moeite om de temperatuur te regelen en kan het soms moeilijk zijn om de spijsvertering goed op gang te krijgen. De meeste konijnen die overlijden door een operatie, overlijden meestal pas na afloop omdat het herstel na de narcose niet goed ging.
Bij een ingreep waarbij jouw konijn gezond de narcose in ging, bijvoorbeeld een castratie, is dit risico heel minimaal. Heeft jouw konijn echter een darmoperatie nodig, of is hij door tand- en kiesproblemen al erg verzwakt, dan is het risico gelijk een stuk groter. Dit is dan ook precies de reden dat wij aanraden naar een konijnkundige dierenarts te gaan. Die kan op tijd ingrijpen en darmstimulerende middelen geven en jouw konijn goed warm houden, zodat jouw konijn de beste kans heeft om er goed door te komen.
Een alternatief voor de narcose is er wel: plaatselijke verdoving. Dit is echter niet voor alle ingrepen geschikt. Voor castratie bij oudere of zwakkere rammen en andere kleine ingrepen wordt dit steeds vaker gebruikt. Hoewel een konijn meer stress heeft van een operatie onder plaatselijke verdoving, komt de spijsvetering veel sneller weer op gang. Niet elke dierenarts werkt er (standaard) mee, maar maak je je zorgen over de narcose vraag dan aan de dierenarts welke opties er zijn en leg uit welke zorgen je precies hebt. Dan kan de dierenarts dat meenemen in de keuze voor een geschikt middel.
Waar aan denken voor na de operatie van een konijn?
Verblijf binnen in huis
Als het goed is blijft jouw konijn de eerste paar uurtjes na de operatie nog bij de dierenarts. Als hij goed wakker is mag je hem ophalen. Soms hebben ze dan nog niet gegeten of gekeuteld. Het nodig thuis nazorg te geven. Zorg er dus voor dat je enkele dagen vrij bent en hier rustig de tijd voor hebt.
Ten eerste moet je jouw konijn na de operatie altijd in een ruimte binnen houden. Ook buitenkonijnen moeten dus binnen gehouden worden. Dit kan in de woonkamer zijn in de zomer, in de winter kan het ook in een onverwarmde slaapkamer of bijkeuken zijn in verband met de wintervacht. Dit is van belang omdat jouw konijn na operatie moeite kan hebben met het regelen van de lichaamstemperatuur en omdat je wil zorgen dat de wond vlieg-vrij blijft.
Buitenkonijnen moeten na de operatie dus ook een paar dagen naar binnen worden gehaald. Dit is voor veel konijnenbaasjes een reden om hun buitenkonijn als het mogelijk is in de zomer te laten opereren. In de winter zit je namelijk met grotere temperatuurverschillen tussen buiten en binnen, zeker na een operatie is dit niet ideaal. De ideale temperatuur voor een konijn is tussen de 10 en 18 graden, als je een buitenkonijn na operatie naar binnen haalt, zoek dan een ruimte in huis waar het ongeveer deze temperatuur is. Let wel op dat de ruimte zo min mogelijk stress veroorzaakt. Heb jij honden, katten, andere dieren of drukke kinderen in huis en is jouw konijn niet gewend dat die vaak rond zijn hok lopen, zorg er dan ook voor dat ze er nu niet bij kunnen komen.
Een ziekenboeg voor konijnen inrichten
Na de operatie moet het konijn in ieder geval de eerste 24 uur in binnen in huis blijven, met name omdat ze de lichaamstemperatuur niet goed zelf kunnen regelen. Ook is de kans dat er vliegen en maden bij de wond komen binnen in huis kleiner. Voor sommige konijnen is het nodig dat het verblijf binnen in huis langer duurt dan die 24 uur, als het herstel moeizaam gaat. Ga er dus van uit dat je konijn na de ingreep enkele dagen binnen zit. Sommige dierenartsen adviseren zelfs een langer binnen verblijf aan, tot wel 14 dagen.
Zorg dus dat je een binnen verblijf hebt. Dat kan een standaard traliekooi zijn, hoewel dat wel klein is. Als alles goed gaat en het is voor een dag nodig, is dat niet zo een probleem. Is de ziekenboeg langer nodig, dan is meer ruimte wel heel prettig, ook voor een goed herstel. Een panelen ren er aan gekoppeld kan net nog wat extra ruimte geven, nadeel is wel dat je dan met een opstap zit. De panelen ren of een puppy ren is ook een goede optie als ziekenboeg. Deze zijn in verschillende maten te koop en geven meer leefruimte, ook als ze iets langer binnen in huis moeten zitten. Zorg voor een ondergrond die tegen urine kan en voor een toiletbak met een lage instap.
Vul het verblijf en de toiletbakken na de operatie niet met stro maar met oude lappen, zoals oude handdoeken of een oude dekbedhoes, katoenbedding, back 2 nature papierkorrels of handdoeken. Stro kan namelijk in de wond prikken en irritaties en problemen veroorzaken. Kies een comfortabele, zachte bodembedekking die stofvrij is. De eerste week is het nodig om zachte bodembedekking te gebruiken, dus ook als ze na de eerste dag weer terug zitten in het oorspronkelijke (buiten)verblijf. Zoek je een veilige zachte toplaag in de winter voor buitenkonijnen, dan zou je voor gemalen stro (soft bedding) kunnen kiezen. Dat is erg zacht stro dat niet in de wond prikt.
Leg een metalen kruik met handdoek er rond of een snugglesafe in de ziekenboeg van het konijn, maar zorg er voor dat hij wel kan kiezen of hij er op wil liggen of niet. Kies niet voor een rubberen kruik! Een keer flink graven met de nagels of even er in bijten, en het konijn krijgt de (mogelijk nog hete) inhoud over zijn of haar pootjes! De metalen babykruiken kunnen wel, met hoes! Een scratch & newton snugglesafe is ook een fijne en veilige optie, zeker omdat die erg lang warm blijft. Dat is wel zo fijn in de nacht. Er zijn ook goedkopere alternatieven, maar onze ervaring is dat die maar kort de warmte vast houden en dat je die elke 4 uur moet wisselen. Dat is ’s nachts niet altijd fijn. Na de narcose is het voor een konijn moeilijk zijn eigen lichaamstemperatuur te regelen. Dit is één van de redenen dat een konijn na een operatie enkele dagen binnen gehouden moet worden.
Is het hoogzomer en 30+ graden? Dan kun je de snuggesafe en kruik beter weglaten, de omgeving is dan warm genoeg, hoewel het in de nacht nog wel nodig kan zijn. Gebruik je gezonde verstand en kijk goed naar het weerbericht en de instellingen van de thermostaat in huis. Geef in ieder geval geen icepod of ander soort koelschijf de eerste 24 uur na de operatie!
Zorg er voor dat je konijn vers water tot zijn/haar beschikking heeft. Het liefst naast de drinkfles ook een bakje water, voor als het konijn te verzwakt is om bij de drinkfles te kunnen. Je kan zelfs hooithee of kruidenthee maken, veel konijnen zijn daar dol op!
Zet in ieder geval een bak droogvoer, een ruif met hooi en lekker vers groenvoer neer voor je konijn. Zorg er voor dat je al het eten in huis hebt waar jouw konijn dol op is: het favoriete groenvoer, gedroogde kruiden, het lekkerste hooi. Koop een lekkere kruidenmix of kruidenpellets. Haal bij de supermarkt wat een kruidenplantje, bijvoorbeeld peterselie. Dat kan soms net de truc zijn om jouw konijn aan het eten te krijgen. Haal alles in huis wat er voor zorgt dat jouw konijn zo snel mogelijk weer lekker gaat eten, en gaat keutelen. Lekker verwennen de eerste dagen om ze goed te laten eten.
Eten en keutelen na de operatie
Zorg er voor dat je een injectiespuitje zonder naald en wat dwangvoer zoals Supreme science recovery, Burgess Dual Care, Critical Care of soortgelijk in huis hebt, uit voorzorg. Die spulletjes zijn onder andere te koop via de dierenarts of via online winkels.
Soms lees je dat babyvoeding wortelhapje of fruithapje geadviseerd wordt, dat raden wij echter af. Daar zitten veel suikers in die juist diarree en gasvorming kunnen veroorzaken, en dat wil je juist niet bij een ziek of herstellend konijn. De andere middelen hebben meer vezels en voedingsstoffen die de darmen weer op gang helpen. Het kan handig zijn om het in echte noodgevallen, als niets lukt, in huis te hebben, maar dan is het een keuze tussen sterven of iets geven wat eigenlijk niet goed is.
Het is van belang dat je konijn binnen 24 uur na de operatie weer gaat eten, al is het maar een paar hapjes. Zolang er maar iets in de darmen zit, is het goed, al is het maar een kleine hoeveelheid voedsel. Eet het konijn echt langere tijd niet, en ga je richting de 15+ uur dat er niets gegeten is, dan kun je wel starten met dwangvoeren. Overleg bij verstopping en gas wel met de dierenarts of dit mag of niet, bij volledige blokkade is dwangvoeren namelijk niet aan te raden en kan het veel pijn geven. Bij konijnen EHBO vind je tips voor het toedienen van dwangvoer.
Houd er wel rekening mee dat dwangvoeren veel stress geeft en een vol gevoel bij konijnen. Door te dwangvoeren zijn ze vaak juist minder geneigd zelf weer te gaan eten. Geef dus niet te veel, niet te vaak. Probeer echt zo veel mogelijk te motiveren dat het konijn zelfstandig weer gaat eten.
Na ongeveer 23-24 uur nadat het konijn voedsel of dwangvoer heeft gekregen moet je de eerste keutels en plasjes in het hok vinden. Zo lang duurt de spijsvertering van een konijn.
Als dat niet het geval is, neem dan contact op met de dierenarts. Het kan zijn dat hij nog darm-stimulerende middelen voor zal schrijven of wil controleren of er geen blokkade is in de darmen.
De keutels kunnen er na een operatie anders uit zien dan normaal. Dat geeft niets in dat geval. Elke vorm keutel is in deze situatie goed, het geeft aan dat de darmen weer beginnen met werken. Naarmate het konijn opknapt en meer gaat eten, zullen de keutels weer normaal worden van formaat en vorm. Meer informatie over konijnenkeutels vind je in het artikel over konijnenkeutels op onze website.
Het is afhankelijk van de operatie hoe snel een konijn opknapt. Bij de castratie van een ram is de kans groot dat hij ’s avonds alweer eet en je de volgende ochtend gewoon weer keutels hebt. Ook als alleen de tanden geslepen worden gaat het meestal snel weer goed. Bij de castratie van een voedster, het verwijderen van tanden en kiezen en bij darmoperaties duur het herstel meestal langer. Meestal zul je de eerste dagen pijnstilling en dwangvoer moeten geven. Verwen ze zo veel mogelijk met lekker groenvoer, gedroogde kruiden, brokjes van een ander merk dan normaal of zelfs een klein stukje fruit.
Pijnstillers
Vraag aan je dierenarts altijd pijnstillers mee. Ook al heeft de dierenarts zelf ook al pijnstillers toegediend, vraag er toch nog extra mee. Een konijn heeft een snel metabolisme. Pijnstillers werken bij een konijn maximaal 12 uur na toedienen, maar het kan goed zijn dat jouw konijn na die 12 uur nog pijn heeft van de operatie. Pijn is een van de belangrijkste redenen dat een konijn niet eet, en als je pijnstillers toedient gaat het konijn meestal snel weer eten. Let er op dat de pijnstillers wel voor konijnen geschikt zijn! Ook dit is een reden dat wij echt een dierenarts met voldoende kennis van konijnen adviseren. Het kan ook zijn dat jouw dierenarts standaard een middeltje mee geeft om de darmen te stimuleren.
Voor konijnen is het erg belangrijk dat ze de juiste dosering binnen krijgen van de juiste medicijnen. Moet je meerdere medicijnen geven, maak het dan voor jezelf zo overzichtelijk mogelijk wat ze moeten hebben, hoe vaak en hoe veel. Zo voorkom je fouten die het herstel moeilijker maken. Sommige medicijnen moet je als kuur geven, maak dat dan ook zeker af, ook al lijkt jouw konijn goed te herstellen. Andere medicijnen zoals pijnstilling mag je vaak zelf afbouwen als het beter gaat met jouw konijn. Zorg dat je dit duidelijk overlegd hebt met jouw dierenarts. Pas de dosering van de medicatie niet aan zonder te overleggen met jouw dierenarts.
Wondcontrole
Controleer na de operatie, indien van toepassing, de wond regelmatig. De wond moet droog zijn, niet bloeden, niet gezwollen, geen opstaande randen. Wij raden aan dat je 2x per dag even kijkt naar een operatiewond. Als het zonder veel stress mogelijk is om het vaker te controleren, raden wij dat zeker aan. Als je twijfelt of het er goed uit ziet, bel dan gelijk naar de dierenarts. Bij sommige praktijken kun je ook een foto per e-mail of whatsapp toesturen, zodat ze gelijk mee kunnen kijken naar de wond.
Er zijn verschillende soorten hechtingen die ze kunnen gebruiken, soms gebruiken ze nietjes of hechtingen die je aan de buitenkant kan zien, en soms wordt de wond onderhuids gehecht.
De meeste konijnen blijven netjes van de wond af, zo lang het maar geen pijn doet. Ook een reden waarom het zo van belang is om extra pijnmedicatie mee te vragen na de operatie. Als je het idee hebt dat de pijnmedicatie niet voldoende helpt neem dan contact op met jouw dierenarts. Ga niet zelf experimenteren met andere middelen of de dosering.
De meeste konijnen hoeven geen jasje aan na de operatie. Je krijgt dit meestal dus ook niet standaard mee. Een kap wordt bij konijnen eigenlijk nooit gebruikt. Er is een reden dat je dit niet standaard mee krijgt. Een kap of rompertje zorgt voor extra stress na de operatie, en dat wil je liever voorkomen. Met een kap kan een konijn niet goed meer zien (ogen aan de zijkant), zich niet meer wassen, en de blindedarmkeutels niet meer opeten. Met een rompertje kan een konijn zich ook niet meer wassen, blindedarmkeutels zouden daarmee nog wel moeten lukken.
Alles wat je extra aan het konijnenlijfje doet het voor stress waardoor een konijn kan stoppen met eten. Er zijn tegenwoordig ook zachte, dikke halsbanden die voorkomen dat een konijn aan de wond knaagt, die zijn minder vervelend voor konijnen dan een kap. Wat het meest gebruikt wordt bij konijnen zijn toch de speciale, medische t-shirts die de operatiewond kan bedekken maar nog wel lucht doorlaten.
Let goed op, zeker de eerste dagen, dat jouw konijn netjes van de wond af blijft. Je kan er voor kiezen om voor de zekerheid een t-shirt aan te schaffen (soort rompertje, zie groene exemplaar op de foto hier naast), maar in de meeste gevallen is het dus iets wat je op moet halen bij de dierenarts op het moment dat jouw konijn aan de wond knaagt.
Konijn terug naar buiten na operatie
Een buitenkonijn dat voor een operatie binnen is gehouden mag pas weer terug naar buiten als hij zijn lichaamstemperatuur zonder problemen zelf op peil kan houden. Hij moet verder goed eten en goed drinken. Dat kan afhankelijk van de operatie na een dag of 3 zijn, maar kan in ernstige gevallen ook 2-3 weken duren.
Houd er rekening mee dat een buitenkonijn dat in de winter naar binnen is gehaald en langer dan 24 uur in een verwarmde ruimte zit, pas in het voorjaar (half mei) terug naar buiten kan. Het is ook aan te raden een konijn niet gelijk van een warme ruimte direct naar buiten te verhuizen, in de winter is dat echt te veel temperatuurverschil.
Als je het konijn in de winter naar binnen haalt in een verwarmde woonkamer, kan het niet meer naar buiten toe. Dat kan dan pas weer in het voorjaar. In een verwarmde ruimte beginnen konijnen namelijk al direct de wintervacht te verliezen. Een konijn kan na de operatie tot ongeveer 10 dagen in een onverwarmde ruimte in huis blijven in de winter, vaak gebruiken mensen een bijkeuken, garage of logeerkamer (waar geen verwarming aan staat) om de konijnen tijdelijk te huisvesten. Zorg er wel voor dat ze genoeg daglicht krijgen.
Als je jouw konijn weer naar buiten doet, houd dan wel rekening met een aantal zaken. Controleer om te beginnen ook als ze buiten wonen een aantal keer per dag of het goed gaat. Controleer regelmatig of er nog steeds goed gegeten en gedronken wordt, of de keutels nog goed zijn. Controleer ook de eventuele wond een paar keer per dag, je wil natuurlijk niet dat die weer gaat bloeden. Als het heel koud is buiten kun je overwegen het konijn nog een paar dagen extra binnen te laten. Staat er veel wind op het konijnenhok, kijk dan of je een windscherm kan maken, zodat er voldoende beschutte plekken zijn voor de konijnen.
Moet het konijn langer dan 10 dagen binnen wonen, bijvoorbeeld omdat de operatie niet goed is verlopen, kan het konijn pas weer naar buiten in het voorjaar. Na 10-12 dagen beginnen ze namelijk de opgebouwde wintervacht te verliezen, ook in een onverwarmde ruimte. Je kan het konijn dan pas weer half mei naar buiten doen als de temperaturen van de dag en nacht meer gelijk liggen met onze binnentemperaturen.